Οι πολιτιστικές υποδομές δεν είναι ιδιαίτερα σημαντικές και περιορίζονται σε δύο Πνευματικά – Πολιτιστικά Κέντρα στην Κληματιά και το Βασιλόπουλο και σε αίθουσες πολλαπλών χρήσεων που στεγάζονται στα παλιά δημοτικά σχολεία των οικισμών Δελβινακόπουλου, Κοκκινοχώματος και Λευκοθέας. Στην Κληματιά λειτουργούν επίσης Κέντρο Νεότητας και Βιβλιοθήκη. Η όποια πολιτιστική κίνηση, συντηρείται και ενισχύεται από τους πολιτιστικούς συλλόγους και τις αδελφότητες που έχουν δημιουργηθεί σε όλα τα χωριά, κυρίως από τους αποδήμους που έχουν την έδρα τους στην πόλη των Ιωαννίνων και στην Αθήνα.

Οι πολιτιστικές υποδομές στην ΔΕ Εκάλης βρίσκονται σε πλήρη αναλογία με την προαναφερόμενη δραστηριότητα των συλλόγων σε συνδυασμό με τις πρωτοβουλίες των τοπικών φορέων. Έτσι ο Δήμος έχει να υποδείξει την λειτουργία τριών πνευματικών κέντρων στις περιοχές Μεταμόρφωσης, Ασφάκας και Πετσαλίου, αλλά και την λειτουργία της ‘’Ματζίκειος Πινακοθήκη’’ στην Κοινότητα Λιγοψάς.

Οι πολιτιστικές εκδηλώσεις που λαμβάνουν χώρα στην περιοχή της ΔΕ αφορούν κυρίως παραδοσιακά πανηγύρια τα οποία πραγματοποιούνται στο σύνολο σχεδόν των Κοινοτήτων κατά τους θερινούς μήνες (π.χ. Αγίου Πνεύματος, Παναγίας, Πρ. Ηλία, Αγ. Τριάδος κλπ). Επίσης ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι πολιτιστικές εκδηλώσεις «Πασσαρώνεια», που διοργανώνονται κάθε χρόνο τη θερινή περίοδο και περιλαμβάνουν πλήθος μουσικών και θεατρικών παραστάσεων σε διάφορους οικισμούς της ΔΕ.

Σε όλους τους οικισμούς της Δημοτικής Ενότητας διεξάγονται κάθε χρόνο αξιόλογες πολιτιστικές εκδηλώσεις, κυρίως την περίοδο του καλοκαιριού (π.χ. 15Αύγουστος) και με αφορμή τα κατά τόπους πανηγύρια. Οι εκδηλώσεις αυτές διοργανώνονται από τους πολιτιστικούς συλλόγους των γηγενών (που κατοικούν κυρίως στα Ιωάννινα και την Αθήνα) και στηρίζονται οικονομικά (κατά κανόνα) με χορηγίες. Άλλωστε, ο θεσμός της χορηγίας αποτελεί παραδοσιακό γνώρισμα των κατοίκων της Ηπείρου (πολλοί εκ των οποίων έχουν ανακηρυχθεί και εθνικοί ευεργέτες).

Η Δημοτική Ενότητα της Εκάλης διακρίνεται σε πολιτισμικές ενότητες στις οποίες υπάρχουν αλληλεπιδράσεις από γειτονικά οικιστικά σύνολα και έχουν προκύψει κυρίως από την γεωγραφική ταυτότητα και τα οικονομικά και οικιστικά χαρακτηριστικά της κάθε περιοχής. Κατά αυτήν την έννοια μία πολιτισμική ενότητα αποτελούν οι περιοχές Ασφάκας, Μεταμόρφωσης και Πετσαλίου, οι οποίες εντάσσονται και στην ευρύτερη περιοχή του Λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων.

Οι βασικές πολιτιστικές δραστηριότητες για την περιοχή εξακολουθούν να είναι τα παραδοσιακά ετήσια πανηγύρια που διοργανώνονται πλέον από τους πολιτιστικούς συλλόγους στις πλατείες των χωριών ή στα ξωκλήσια και στα μοναστήρια που γιορτάζουν. Τα φημισμένα πανηγύρια της περιοχής και κυρίως των μοναστηριών, όπως της Παλιουρής, συνεχίζουν να προσελκύουν κόσμο καθώς και τους πολλούς απόδημους της περιοχής.

H Πινακοθήκη Χαρακτικής της Ζίτσας Ιωαννίνων είναι μια σημαντική γέφυρα προς τον πλούτο των εκφραστικών μέσων, την ποικιλία των υλικών, την ιστορία της Νεοελληνικής χαρακτικής κατά τον 19ο και 20ο αιώνα και πάνω από όλα, πρόκειται για το άνοιγμα της συζήτησης ανάμεσα στους δημιουργούς του 21ου αιώνα που προχωράει με ταχείς ρυθμούς.

Το Πετσάλη, καµποχώρι στο βόρειο άκρο του λεκανοπεδίου των lωαννίνων, φαίνεται να πήρε την ονοµασία του από την ηπειρωτική οικογένεια Πετζαλάτων που οίκισε το χωριό τον ΙΔ' αιώνα και όπως φαίνεται ήταν κτήµα τους. Σύµφωνα µε την τοπική παράδοση το χωριό αρχικά βρισκόταν βορειότερα και περιµετρικά της Εκκλησίας του Αγ. Νικολάου, όπου για άγνωστους λόγους µεταφέρθηκε στην σηµερινή του θέση.

Η δημιουργία του οικισμού αυτού μπορεί να συνδεθεί με την ίδρυση της Μονής Πατέρων (1590) αλλά και με το γεγονός της ύπαρξης του Θεογέφυρου, δηλαδή της φυσικής αυτής γέφυρας επί του Καλαμά και η οποία αποτελούσε σημαντική διάβαση – πέρασμα προς τα δυτικά της Παρακαλάμιας περιοχής (προ της κατασκευής της γέφυρας του Ράϊκου περί το 1800). Από εκεί κάποιος μπορούσε να έχει πρόσβαση στα χωριά της περιοχής και στη συνέχεια να κατευθυνθεί προς Πογώνια, Δέλβινο, Αργυρόκαστρο.

Σύμφωνα με την 6^η Εφορεία Νεοτέρων Μνημείων, τα μνημεία που έχουν καταγραφεί και υπάγονται στην αρμοδιότητα της υπηρεσίας είναι τα εξής: