Σε σχέση με το πολιτιστικό και ιστορικό περιβάλλον μπορούμε να αναφερθούμε ιδιαίτερα για την ενότητα των κοινοτήτων γύρω από το χωριό Γραμμένο, δέκα περίπου τον αριθμό, που έχουν κοινά πολιτιστικά στοιχεία και ονομάζονται Γραμμενοχώρια.
Σε αυτά εκτός των οικισμών Ζωοδόχου, Αναργύρων, Λοφίσκου, Πετραλώνων, Περάτη, Βαγενιτίου, Πολυλόφου, Λύγγου και Λυκοστάνης περιλαμβάνονται και το Ασβεστοχώρι, η Κόντσικα και τα Μάρμαρα.
Ο κ. Κρυστάλλης ανεβάζει σε 20 τα Γραμμενοχώρια, μεταξύ αυτών την Κωστάνιανη, τη Ψήνα, τη Δραγοψά και την Αραχωβίτσα.
Σύμφωνα με την ΙΒ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων οι μέχρι στιγμής γνωστές θέσεις αρχαιολογικού ενδιαφέροντος αρμοδιότητας της υπηρεσίας στην περιοχή της ΔΕ Πασσαρώνος είναι οι εξής:
ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ: στη θέση "ΞΥΛΟΚΟΠΙΑ" σώζονται εκτεταμένα λείψανα αρχαίων οικοδομικών λειψάνων (ελαιοπιεστήριο, κτίρια), τάφοι και ταφικοί περίβολοι.
Στο Ροδοτόπι λειτουργεί πνευματικό κέντρο, στο οποίο συστεγάζονται η βιβλιοθήκη και το Γραφείο Αγροτικού Συνεταιρισμού. Στο χώρο αυτό διοργανώνεται και το πανηγύρι του οικισμού. Ωστόσο είναι πάγιο αίτημα των κατοίκων η κατασκευή μίας κλειστής αίθουσας εκδηλώσεων. Παράλληλα, στον οικισμό υπάρχει και λαογραφικό μουσείο. Τέλος, ο οικισμός διαθέτει δύο συλλόγους, τον Αθλητικό Σύλλογο «Πασσαρώνα» και τον Προοδευτικό Σύλλογο Νέων.
Στη Λυκοστάνη Πολυλόφου λειτουργεί ένας πολιτιστικός σύλλογος ο οποίος στεγάζεται στο παλαιό σχολείο, τη Γοργόλειο Σχολή, και δραστηριοποιείται στη διοργάνωση των δύο εκδηλώσεων - πανηγυριών στις 29 Ιουνίου και 6 Αυγούστου.
Στα Πετράλωνα διοργανώνεται κάθε χρόνο πανηγύρι στην πλατεία του οικισμού στις 26 και 27 Ιουλίου, την εορτή της Αγ. Παρασκευής. Παράλληλα, δραστηριοποιείται Πολιτιστικός Σύλλογος με τμήμα χορού, του οποίου πρόσφατα βραβεύθηκαν οι ενδυμασίες σε εκδήλωση στην Αθήνα.
Στην Περάτη διοργανώνεται κάθε χρόνο πανηγύρι στο χώρο της εκκλησίας την εορτή του Προφήτη Ηλία, αλλά και γιορτή τσίπουρου το Δεκαπενταύγουστο στο εκκλησάκι της Παναγιάς. Παράλληλα, δραστηριοποιείται στην περιοχή ο Εξωραϊστικός Σύλλογος Περάτης ‘Προφήτης Ηλίας’.
Στο Νεοχώρι λειτουργεί ο Μορφωτικός Εκπολιτιστικός Σύλλογος Νεοχωρίου, ο οποίος στεγάζεται στο παλαιό δημοτικό σχολείο και δραστηριοποιείται στη διοργάνωση του πανηγυριού την εορτή του Σωτήρος στις 6 Αυγούστου, και άλλων εκδηλώσεων, όπως τις Απόκριες, την Κ.Δευτέρα και τη Γιορτή της Γυναίκας.
Λειτουργεί ο Πολιτιστικός Σύλλογος Μεγάλου Γαρδικίου, ο οποίος διοργανώνει το πανηγύρι του χωριού στην εορτή του Αγίου Πνεύματος, στην περιοχή των Εικονισμάτων.
Στο Λύγγο λειτουργεί πνευματικό κέντρο, το οποίο υπάρχει σκέψη να χρησιμοποιηθεί και για τη δημιουργία ξενώνα, ενώ δραστηριοποιείται και πολιτιστικός σύλλογος, ο Εξωραϊστικός Σύλλογος Λύγγου, που ασχολείται με τη διοργάνωση εκδηλώσεων. Παράλληλα, στον χώρο του παλιού δημοτικού σχολείου λειτουργεί λαογραφικό μουσείο.
English
Ελληνικά