Οι πολιτιστικές υποδομές στην ΔΕ Εκάλης βρίσκονται σε πλήρη αναλογία με την προαναφερόμενη δραστηριότητα των συλλόγων σε συνδυασμό με τις πρωτοβουλίες των τοπικών φορέων. Έτσι ο Δήμος έχει να υποδείξει την λειτουργία τριών πνευματικών κέντρων στις περιοχές Μεταμόρφωσης, Ασφάκας και Πετσαλίου, αλλά και την λειτουργία της ‘’Ματζίκειος Πινακοθήκη’’ στην Κοινότητα Λιγοψάς.

Η Δημοτική Ενότητα της Εκάλης διακρίνεται σε πολιτισμικές ενότητες στις οποίες υπάρχουν αλληλεπιδράσεις από γειτονικά οικιστικά σύνολα και έχουν προκύψει κυρίως από την γεωγραφική ταυτότητα και τα οικονομικά και οικιστικά χαρακτηριστικά της κάθε περιοχής. Κατά αυτήν την έννοια μία πολιτισμική ενότητα αποτελούν οι περιοχές Ασφάκας, Μεταμόρφωσης και Πετσαλίου, οι οποίες εντάσσονται και στην ευρύτερη περιοχή του Λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων.

Σύµφωνα µε την 18η Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων lωαννίνων, στην περιοχή της Εκάλης έχουν κηρυχθεί οι ακόλουθες περιοχές, ως περιοχές ιδιαίτερου αρχαιολογικού ενδιαφέροντος (αρχαιολογικοί χώροι και µνηµεία):

Τα πρώτα ιστορικά ίχνη στην υπό µελέτη περιοχή προέρχονται από την Νεολιθική περίοδο, τότε που τα στοιχεία του Νεολιθικού πολιτισµού στην Ήπειρο είναι ελάχιστα, κυρίως λόγω των έντονων κλιµατολογικών µεταβολών και πληθυσµιακών µετακινήσεων εκείνης της περιόδου. Οι νεολιθικοί κάτοικοι της Ηπείρου εκτός από τα σπήλαια αναπτύχθηκαν και κατοίκησαν στις παρυφές λιµνών και πεδιάδων, όπως έγινε και στην περιοχή που σήµερα βρίσκεται η Ασφάκα και το Πετσάλι, έχοντας ως κύριες ασχολίες την γεωργία, την κτηνοτροφία, την αλιεία και το κυνήγι.

Σύµφωνα µε την 8η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Νομού lωαννίνων στη Δημοτική Ενότητα Εκάλης έχουν καταγραφεί τα ακόλουθα κηρυγµένα µνηµεία: