Ζίτσα

Οι Μολοσσοί είναι η μόνη ηπειρωτική φυλή που έχει και συντηρεί γενεαλογικές παραδόσεις από τους ελληνικούς μυθικούς χρόνους, ιδιαίτερα της ομηρικής Ελλάδας. Η φυλή των Μολοσσών, όπως και πολλά άλλα γένη αρχαίων ελληνικών πόλεων, πίστευαν ότι κατάγονται από την γενεά του Αιακού και ήθελαν να αποκαλούνται Αιακίδες. Ο Αιακός, κατά τη μυθολογία, γεννήθηκε από την ένωση του Δία με την Αίγινα, που ήταν μία από τις 20 θυγατέρες του Ασωπού ποταμού. Γιος του Αιακού, ο Πηλέας, πήρε ως σύζυγο τη θεά Θέτιδα, θυγατέρα του θεού της θάλασσας Νηρέα, και γεννήθηκε ο Αχιλλέας που έγινε ο ανδρειότερος από τους ήρωες του Τρωικού πολέμου. Υιός του Αχιλλέα ο Νεοπτόλεμος. Ο Αχιλλέας μονομαχεί με τον Έκτορα στην Τροία και τον σκοτώνει. Μετά το θάνατο του Αχιλλέα, παίρνει μέρος στον πόλεμο και ο Νεοπτόλεμος, που διακρίθηκε ως ανδρειότατος πολεμιστής. Με την αναχώρηση των Ελλήνων από την Τροία, ο Νεοπτόλεμος παίρνει ως λάφυρο τη γυναίκα του Έκτορα, Ανδρομάχη. Από την Τροία φτάνει με την Ανδρομάχη και τον Ελενό, γιο του Πριάμου, αδελφό του Έκτορα, στη Φθία της Θεσσαλίας. Με την Ανδρομάχη αποκτά γιο, τον Μολοσσό. Σκοτώνεται όμως στους Δελφούς. Η Ανδρομάχη μαζί με τον σύζυγο, τον Τρωαδίτη Ελενό, έρχονται στην Ήπειρο και βασιλεύουν, ενώ στη συνέχεια αφήνουν το βασίλειο στον Μολοσσό, γιο της Ανδρομάχης και του Νεοπτόλεμου. 

Η Ανδρομάχη πέρασε στην αθανασία της Τέχνης από τους μεγαλύτερους ποιητές και συγγραφείς στην Αρχαία Ελλάδα, στη Ρώμη, γενικότερα στην Ευρώπη. Οι Ηπειρώτες και ιδιαίτερα οι Μολοσσοί, την τιμούσαν και τη λάτρευαν ως βασίλισσα. Οι Αθηναίοι γνωρίζοντας αυτά τα αισθήματα των Μολοσσών, κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο, παρουσίασαν, κατά πάσα πιθανότητα στην Πασσαρώνα, το δράμα του Ευριπίδη «Ανδρομάχη». Η τραγωδία αυτή του Ευριπίδη, είναι ένα έργο πολιτικό, ένας ύμνος στη γενεαλογική προέλευση των Μολοσσών, στους ομηρικούς ήρωες, τον Αχιλλέα και τον Νεοπτόλεμο και ένα τραχύτατο κατηγορητήριο κατά της Σπάρτης και του χαρακτήρα των δικών της γενεαλογικών ηρώων, διδάχτηκε δε πιθανόν στην Πασσαρώνα, γύρω από το ναό του Αρείου Διός.

Ο ιστορικός Θουκυδίδης περιγράφει πως ο Θεμιστοκλής, ο νικητής της Σαλαμίνας, κατέφυγε εξόριστος στο Βασιλιά των Μολοσσών Άδμητο. Ο Άδμητος, όχι μόνο αρνήθηκε να τον εκδώσει στους Λακεδαιμονίους και τους Αθηναίους, αλλά τον βοήθησε να φτάσει στην Περσική πρωτεύουσα, όπως ο ίδιος επιθυμούσε. Εκεί, ο Αρταξέρξης του παραχώρησε άνετη ζωή, αλλά όταν ζήτησε να τον βοηθήσει εναντίον του Κίμωνα προτίμησε τον έντιμο θάνατο με δηλητήριο (471 π.Χ.) παρά τη ντροπή της προδοσίας.