Ζίτσα

Τοπικός οικισμός του χωριού Ζαλόγγου.Κανείς δεν γνωρίζει το ξεκινημά του, απο πότε περίπου υπάρχει. Πάντως κατά μια παράδοση το χωριό (που θα πρέπει να είχε να είχε άλλη ονομασία μα και τοποθεσία) ,καταστράφηκε το 1204. Μια άλλη εκδοχή της παράδοσης είναι οτι το χωριό ,που είχε το όνομα Δάφνη (σήμερα λέγεται Διάχνη κάποιο τοπωνυμιό του), καταστράφηκε η μάλλον εγκαταλείφθηκε,αφού πρώτα το έκαψαν γιατί επιδημία χολέρας άρχισε να αποδεκατίζει τους κατοίκους. Αργότερα άγνωστο πώς και πότε ,έγινε η μετακόμιση του χωριού στην σημερινή θέση. Η ιστορία είναι μπερδεμένη αλλά με βάση τα λεγόμενα των ηλικιώμενων και κάποια ευρήματα(κεραμίδια,εργαλεία και όπλα εποχής του Πύρρου ,κάρβουνα,πέτρες κ.λ.π ) εκτός εκείνων στην τοποθεσία ''Κουσοβίτσα'' που είναι ερείπια κάστρου ,όλα αυτά μαρτυρούν οτι το χωριό προυπήρχε σε τρείς διαφορετικές θέσεις και με άγνωστες ονομασίες. Πολλοί είναι αυτοι που ισχυρίζονται το Ζάλογγο χρωστάει το ονομά του σε κάποιες σουλιώτικες οικογένειες που στα χρόνια του Αλή πασά ήρθαν και εγκαταστάθηκαν για να γλιτώσουν. Όταν ο Διονύσιος ο Φιλόσοφος ξεκίνησε την επανάσταση το 1611 κατά των Τούρκων , υπάρχει παράδοση οτι πέρασε και απο τα χωριά της Ντουσκάρας και τα Κουρεντοχώρια για να συγκεντρώσει άντρες.Πιστεύουμε ωστόσο πως το χωριό ετούτο χρωστάει την ονομασία του στο πυκνό δάσος (λόγγο) που βρίσκεται πρίν απο αυτό. Το 1916 έπεσε μεγάλη πείνα , γιατί έκανε μήνες ολόκληρους χωρίς να βρέξει. Το 1917 βρήκε τον κόσμο αδύνατο απο την πείνα και ήρθε και η γρίπη μετά που σάρωσε το χωριό. Ξεκληρώθηκαν ολόκληρα σπίτια. Υπολογίζεται οτι σε πολλά χωριά της περιοχής Ρίζας πάνω από το 1/7 του πληθυσμού χάθηκε απο την τρομερή επιδημία.

Στο Κάτω Ζάλογγο υπάρχουν οι Εκκλησία της ''Παναγίας'' που παλιά ήταν κτισμένη στην τοποθεσία που ονομάζεται σήμερα ''Βακούφι'' η ''Παναγία''. Το 1947 λόγω συχνών κατολισθήσεων αποφάσισαν οι χωριανοί να κτίσουν καινούρια. Η Εκκλησία του Αγίου Νικολάου παλιός αχρονολόγητος ναός με ''γυναικείο'' και χαγιάτι εντός του ναού και μιας ''ενθύμησης'' που φέρνει στην μνήμη το καθεστώς του Σουλτάνου Χαμίτ που έκλεισε τις εκκλησίες το 1890. Καθώς και το μικρό ξωκλήσι ''Κουσόβιτσα'' που χτίστηκε με έξοδα των αδερφών Κοτσώνη. Κατα την παράδοση εκείνο το παλιό μοναστήρι χτίστηκε τον 7ο με 8ο αιώνα.

Eπίσης υπάρχουν το Πηγάδι της Μουτζούρως, το Πηγάδι της Κούλας και οι Παληόβρυσες.