Ζίτσα

       Το Πετσάλη, καμποχώρι στο βόρειο άκρο του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων, φαίνεται να πήρε την ονομασία του από την ηπειρωτική οικογένεια Πετσάλη  που οίκισε το χωριό τον ΙΔ΄ αιώνα.

       Το χωριό διασώζει το όνομα παλιάς γιαννιώτικης οικογένειας που έζησε κατά τον16 αι , κατά τον Αραβαντινό, της οποίας ήταν κτήμα, του γαιοκτήτη Πετσιάλη. Το επίθετο Πετσιάλης παράγεται πιθανότατα από τις κοινές λέξεις πέτσα ή πετσί και αυτά κατά τον Ανδριώτη, από το  Πετσία υποκοριστικό του Ιταλ. Pezzo, κατά τον Κοραή από το πεσκίον υποκοριστικό του αρχαίου «πέσκος»= φλούδα. Μια δεύτερη άποψη , καθόλου αποκλειστέα, το ίδιο επίθετο να είναι από τα λεγόμενα εθνικού τόπου δηλαδή καταγωγής σχετιζόμενο με το Βορειοηπειρώτικο χωριό Πετζά, και με την κατάληξη –λης έγινε Πετζάλης και Πετσάλης.

         Στο παλιό σχολείο του Πετσαλίου είναι κρυμμένη αρκετή ιστορία, ενώ σήμερα φιλοξενεί τα υπάρχοντα του πολιτιστικού συλλόγου Πετσαλίου.  Τον Δεκέμβριο του 1820 αποτέλεσε κρύπτη των λεγόμενων <<αληπασάδων>> . Επί μια τριετία (1856-1858) αποτέλεσε αίθουσα δικαστηρίου της διαμάχης του τούρκου τσιφλικά Τζελάλ Μπέη και των Δοβριανιτών και ήταν αναφορικά με τα σύνορα των δύο χωριών και το δικαίωμα εκμετάλλευσης εκτάσεων του μοναστηρίου. Το  <<χρονικό της Δοβράς>> που παρουσιάζει ο Φρίξος Τζιόβας ,συγγραφέας έχει ως έγγραφο τρομερή αξία , έστω και αν έχει γραφτεί από κάποιον ανώνυμο Δοβριανίτη και πιθανότατα δεν είναι τόσο αντικειμενικό.  Από το <<χρονικό της Δοβράς>> φαίνεται πώς ο Τζελάλ Μπέης προέβη σε διάφορα ανομήματα, όπως κλοπή και παραποίηση εγγράφων ,ξυλοδαρμό γυναικών, τεχνασμάτων κτλ. Η διαμάχη με τους Ντιοβριανίτες δεν ήταν η μοναδική για τους πετσαλιώτες. Αρκετά χρόνια αργότερα (1907-1907) οι κάτοικοι του Πετσαλίου δια των ιδιοκτήτων τους ήρθαν σε διαμάχη για τα κτήματα στην θέση Μπούλες με εκείνους του Πρωτόπαππα.

        Σήμερα το χωριό αριθμεί περίπου 500 κατοίκους από τους οποίους οι περισσότεροι ασχολούνται με γεωργοκτηνοτροφικές δραστηριότητες.

        Σύμφωνα με την τοπική παράδοση το χωριό αρχικά βρισκόταν βορειότερα και περιμετρικά της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου. Από εκεί μετακινήθηκαν οι κάτοικοι στη σημερινή θέση του χωριού λόγω λοιμώξεων.

        Χαρακτηριστικό κτίσμα την περίοδο της τουρκοκρατίας ,σύμφωνα με απόψεις ιστορικών, ήταν ένας τετράγωνος πύργος με δύο πατώματα που αποτέλεσε κρύπτη των «αληπασαλήδων» τον Δεκέμβρη του 1820.Μετά την επανάσταση οι χωρικοί τον διέλυσαν. Όπως και τα περισσότερα χωριά έτσι και το Πετσάλι ανήκε στα τσιφλίκια του Αλή Πασά. Απαλλοτριώθηκε από τους ιδιοκτήτες του το 1923.